Νευροπλαστικότητα και Προαγωγή Ψυχικής Υγείας, Ιωάννα Ν. Τριπερίνα, Ψυχολόγος BSc. MSc. CleverCareer

Νευροπλαστικότητα και Προαγωγή Ψυχικής Υγείας

Mind Coaching and Positive Coaching όπως τα εφαρμόζει η ψυχολόγος Ι.Ν.Τριπερίνα BSc. MSc.

Εκγύμναση του Νου, Θεωρία του Νου, Σύγχρονη έρευνα με πρακτικές εφαρμογές

Η μίμηση, η διανόηση και η γλώσσα είναι «γνωστικά gadgets» που διαμορφώνονται κυρίως από την πολιτισμική εξέλιξη, σύμφωνα με πρόσφατο δημοσιευμένο επιστημονικό άρθρο που συγκεντρώνει στοιχεία από την αναπτυξιακή ψυχολογία, τη συγκριτική ψυχολογία και τη γνωστική νευροεπιστήμη. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος γεννιέται άγραφο χαρτί, αλλά ότι η γενετική εξέλιξη έχει οδηγήσει τον ανθρώπινο νου να υποστεί μικρές αλλαγές έτσι ώστε η πολιτισμική μάθηση να επιτρέπει την κατασκευή των «γνωστικών gadgets».
Το σχόλιό μου:
Στο παραδοσιακό δίλημμα "η φύση ή ο πολιτισμός επηρεάζουν τις γνωστικές λειτουργίες του ανθρώπου;", η απάντηση δεν είναι διχοτομική (ή το ένα ή το άλλο), αλλά συνθετική και αναλογική (και το ένα και το άλλο, ανάλογα με παράγοντες). Και το ερώτημα που προκύπτει είναι "ποιος είναι ο πολιτισμός, με ποιες αρχές και με ποιο σχέδιο κατασκευάζει τη μίμηση, τη διανόηση και τη γλώσσα;".
Ο Φρόυντ στο βιβλίο του "Ο Πολιτισμός Πηγή Δυστυχίας", αναφέρεται στη σύγκρουση μεταξύ του πολιτισμού (που απαιτεί κομφορμισμό και καταπάτηση των ενστίκτων) και του ανθρώπου (που αναζητεί την ελευθερία).

Mind Coaching: Εκγύμναση του Νου (διανοητική προπόνηση, εγκεφαλική γυμναστική) για ψυχική υγεία και ευημερία

Υπάρχει η κοινή πεποίθηση ότι όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος, ο εγκέφαλός του γερνάει, όπως γερνάει και το σώμα του, άρα φθίνουν οι λειτουργίες του. Πράγματι ο εγκέφαλος συρρικνώνεται με την πάροδο των ετών. Όμως, σε έναν ενήλικο οι νευρώνες συνεχίζουν να δημιουργούν νέες συνάψεις όσο συνεχίζει να μαθαίνει νέα πράγματα. Για τον εγκέφαλο έχει περισσότερη σημασία το πώς συνδέονται σε κυκλώματα μεταξύ τους διάφορες περιοχές του, παρά το πόσο άρτια δουλεύει κάθε περιοχή ξεχωριστά. Οι νέες συνάψεις αποτελούν νέο διανοητικό δυναμικό. Έτσι, όσο ένας άνθρωπος ασκείται διανοητικά, τόσο παρατείνει την εγκεφαλική του νεότητα.

Οι ανήλικοι, που έτσι κι αλλιώς χτίζουν εγκεφαλικές συνάψεις μέσω της μάθησης καθώς αναπτύσσεται ο εγκέφαλός τους, και οι ενήλικοι που συνεχίζουν να μαθαίνουν, έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν σωστά και ολοκληρωμένα, όταν λαμβάνουν ευκαιρίες εγκεφαλικής εκγύμνασης. Χωρίς αυτές τις ευκαιρίες, τυχόν αρνητικές εμπειρίες (μειωμένα ή ακατάλληλα ερεθίσματα από το περιβάλλον) και αρνητική προδιάθεση (γενετικό υλικό με τάση προς το απόλυτο ή το άκαμπτο) θα μπορούσαν να αναπτύξουν αυτοπεριοριστικούς εγκεφάλους, με στερεοτυπική, προκατειλημμένη ή ανελαστική σκέψη. Με την εκγύμναση του εγκεφάλου καλλιεργείται η κριτική σκέψη, η αυτοδιαχείριση και η αποτελεσματικότητα στην προσωπική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή.

Η εγκεφαλική γυμναστική, ή αλλιώς διανοητική προπόνηση ή εκγύμναση του νου, προληπτικά ή θεραπευτικά (ψυχολογικό coaching, ψυχοεκπαίδευση, ψυχοθεραπεία), περιλαμβάνει γνωσιακές ασκήσεις όπως η αμφισβήτηση των αυτοπεριοριστικών σκέψεων και η αναθεώρηση των βαθύτερων πεποιθήσεων, η καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης, η κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στο σώμα, τα συναισθήματα, τη σκέψη και τη συμπεριφορά, η αναζήτηση νοήματος για αυτοπαρακίνηση, κ.α. και είναι αντικείμενο των υπηρεσιών της ψυχολόγου.

Ένα ενδεικτικό υποθετικό παράδειγμα νέας μάθησης, συνδέοντας τη νευροπλαστικότητα με την πολλαπλή νοημοσύνη.

Κατά την προσπάθεια να αναγνωρίσουμε ένα νέο πουλί, δημιουργούνται νέες συνδέσεις μεταξύ ορισμένων νευρώνων. Έτσι, οι νευρώνες καθορίζουν
1. στο κέντρο της όρασης το χρώμα του,
2. στο κέντρο της ακοής το κελάηδισμά του,
3. στο κέντρο του λόγου το όνομα του πουλιού,
4. στο κέντρο της μνήμης εργασίας την περιγραφική αναπαράστασή του,
5. στο κέντρο του αντίστοιχου συναισθήματος τη χαρά που μας προκαλείται,
6. στο κέντρο της κίνησης τη δυνατότητα να προσανατολιστούμε παρακολουθώντας το πέταγμά του,
7. στο κέντρο της "σχέσης" τη δυνατότητα να μοιραστούμε με κάποιον άλλο την εμπειρία αναγνώρισης του νέου πουλιού,
8. στο κέντρο της διαδικαστικής μνήμης τη δυνατότητα να αναγνωρίσουμε ένα συγκεκριμένο όφελος της προσπάθειας αναγνώρισης του πουλιού (νόημα συμπεριφοράς),
9. στο κέντρο της σημασιολογικής μνήμης τη δυνατότητα να το εντάξουμε σε προηγούμενη γνώση για τη φύση και ειδικά την κατηγορία "πουλί",
Αυτοί οι νευρώνες συνδέονται μεταξύ τους μέσω συνάψεων και συναπτικής διαβίβασης, κίνησης δηλαδή των πληροφοριών μέσα σε κύκλωμα, ώστε να καθιστούν μια ενιαία εμπειρία τα μεμονωμένα ερεθίσματα των κέντρων.
Η συναπτική πλαστικότητα είναι, ίσως, ο κύριος άξονας έκφρασης της πλαστικότητας του εγκεφάλου.

Η επικοινωνία μεταξύ των αντίστοιχων νευρώνων βελτιώνεται μέσω διαδικασιών μάθησης και ιδιαίτερα βιωματικής μάθησης, διαδραστικής μάθησης (Kold, 2011).
Η γνωσιακή ψυχοεκπαίδευση φαίνεται κατάλληλη για την πρόκληση της πλαστικότητας του εγκεφάλου, παρέχοντας τη συστηματική πρακτική που είναι απαραίτητη για τη δημιουργία νέων νευρωνικών κυκλωμάτων και την αλλαγή και ενίσχυση των συναπτικών συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων.

Ρωτήστε μας περισσότερα από την εμπειρία των παρεμβάσεών μας.

Η Θεωρία του Νου (Premack & Woodruff, 1978) πρεσβεύει ότι καθένας μας βασίζεται σε μια ψυχολογία του κοινού νου που μας επιτρέπει να αποδίδουμε νοητικές καταστάσεις (συναισθήματα, σκέψεις, αντιλήψεις, πεποιθήσεις, επιθυμίες, προθέσεις, προσδοκίες, όνειρα, ευχές) στους εαυτούς μας και στους άλλους, με στόχο την ερμηνεία της συμπεριφοράς. Μια πρόσφατη έρευνα καταδεικνύει ότι η θεωρία του νου μπορεί να διδαχτεί σε οχτάχρονα παιδιά, από δασκάλους που τους εκπαίδευσαν κατάλληλα οι ψυχολόγοι, βελτιώνοντας τις σχέσεις των παιδιών με τους άλλους και τις επιδόσεις τους στο σχολείο.

Η γνώση δημιουργείται από τον ανθρώπινο νου που με κριτική σκέψη προσπαθεί να κατανοήσει την έμμεσα γνωστή πραγματικότητα, διατυπώνοντας κρίσεις που υπόκεινται σε έλεγχο και σύγκριση με βάση κριτήρια.

Ένα παράδειγμα για το πώς καλλιεργούμε τη θεωρία του νου: δείχνοντας στα παιδιά εικόνες με κοινωνικές καταστάσεις που ενέχουν παρανοήσεις, λάθη ή μπλόφες, και καλώντας τα να αναγνωρίσουν πώς μπορεί να σκέφτονται οι άνθρωποι που παίρνουν μέρος σε αυτές τις καταστάσεις και μετά να συζητήσουν τις διαφορετικές εκτιμήσεις τους σε ομάδες.

Εξάντληση του εγώ και η δύναμη της θέλησης

Η εγκεφαλική ενέργεια που καταναλώνεται στον προμετωπιαίο λοβό για την ολοκλήρωση μιας απαιτητικής διανοητικής εργασίας, εξαντλεί τον εγκέφαλο. Πολύ κουρασμένος ο εγκέφαλος δεν μπορεί να ασχοληθεί με επιπλέον θέματα. Αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις σε πολλά ζητήματα, όπως στον αθλητισμό, στην καταναλωτική συμπεριφορά, στη δίαιτα κ.α.. Σκεφτείτε την περίπτωση της υπερφόρτωσης πληροφοριών που δεχόμαστε από το διαδίκτυο. Κατακουρασμένος ο εγκέφαλος δεν μπορεί να τις επεξεργαστεί από ένα σημείο και μετά. Ο εγκέφαλος αξιοποιεί τη στρατηγική της ρουτίνας και της στερεότυπης σκέψης για να αντιμετωπίσει αυτό το αδιέξοδο - πράγμα βέβαια που οδηγεί σε ομοιομορφία και προκαταλήψεις. Μια πρόσφατη έρευνα από Ινδούς ψυχολόγους έδειξε ότι "η εξάντληση του εγώ", όπως ονομάζεται αυτό το φαινόμενο, είναι χαρακτηριστικό του δυτικού πολιτισμού, καθώς στην ανατολική κουλτούρα δεν εντοπίζεται. Αντιθέτως, στην Ινδία που δίνουν έμφαση στην εξάσκηση αυτοελέγχου στην καθημερινή ζωή, η δύναμη της θέλησης όχι απλώς δεν εξαντλεί τον υπερφορτωμένο εγκέφαλο, αλλά τον ενεργοποιεί. Η Ελλάδα, δεν είναι ούτε δύση ούτε ανατολή, κι ο κόσμος δεν είναι melting pot (χωνευτήρι), αλλά θα μπορούσε να έχει ποικιλομορφία. Στην Ελλάδα η αυτοκριτική, ο αυτοέλεγχος, η κριτική σκέψη και η αλλαγή του νου (μαθαίνω από τα λάθη και εξελίσσομαι) είναι μέρος της κουλτούρας μας, εάν τις θυμηθούμε και τις αξιοποιήσουμε.

Η ψυχογενής αμνησία μπορεί να οφείλεται σε τραυματισμό του εγκεφάλου (αν και όχι τόσο σοβαρό που να δικαιολογεί τα προβλήματα μνήμης), σε κατάθλιψη, σε οικογενειακά προβλήματα, σε προβλήματα σχέσεων, σε επαγγελματικά προβλήματα, σε προβλήματα στην παιδική ηλικία, σε χρήση ουσιών και αλκοόλ.

Κι αφού είναι ψυχολογικοί οι λόγοι που τη δημιουργούν, αντιμετωπίζεται ψυχολογικά (σκέψη, συναίσθημα, συμπεριφορά, σχέσεις).

Καταλαβαίνοντας τον εαυτό μας, καταλαβαίνουμε τους άλλους

Η Θεωρία του Νου (Premack & Woodruff, 1978) πρεσβεύει ότι καθένας μας βασίζεται σε μια ψυχολογία του κοινού νου που μας επιτρέπει να αποδίδουμε νοητικές καταστάσεις (συναισθήματα, σκέψεις, αντιλήψεις, πεποιθήσεις, επιθυμίες, προθέσεις, προσδοκίες, όνειρα, ευχές) στους εαυτούς μας και στους άλλους, με στόχο την ερμηνεία της συμπεριφοράς. Σε μια πρόσφατη έρευνα βρέθηκε ότι η ψυχοεκπαίδευση στη θεωρία του νου ώστε να καταλαβαίνουμε καλύτερα τον εαυτό μας, συνδέεται στενά με την κοινωνική ευφυία μας, την ικανότητά μας να καταλαβαίνουμε τους άλλους.

© Copyright 2016-2019, Ιωάννα Ν. Τριπερίνα (Ι.Ν.Τ). Μόνο με την έγγραφη άδεια της συγγραφέως επιτρέπεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιοδήποτε τρόπο - έντυπο, ηλεκτρονικό, ηχητικό ή οπτικό - ή μορφή - τμηματικά ή περιληπτικά.

Η ψυχολογία έχει περάσει στη συνείδηση των ανθρώπων ως η ενασχόληση με το πρόβλημα, την ασθένεια, την παρέκκλιση, τη μειονεξία, τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης οντότητας, με σκοπό τη βελτίωση. Οι σύγχρονες επιστημονικές τάσεις αλλάζουν αυτό το στερεότυπο. Τις τελευταίες δεκαετίες το σημείο εκκίνησης των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, όπως και των επιστημών υγείας, δεν είναι ο ασθενής αλλά ο φυσιολογικός (υγιής) άνθρωπος, εκείνος που ενδιαφέρεται για την υγεία του, τη σωματική και την ψυχική, και μεριμνά τόσο για την πρόληψη όσο και για την προαγωγή της ευημερίας του.

Σύμφωνα με την παλιότερη θεώρηση των πραγμάτων, ο άνθρωπος που αντιμετώπιζε ένα πρόβλημα επισκεπτόταν τον ειδικό, του το παρουσίαζε και περίμενε την επιστημονική του βοήθεια για να το επιλύσει.

α. Επισκέπτεται τον ειδικό πριν του παρουσιαστεί το πρόβλημα, για "προληπτικούς" λόγους. Έτσι, δεν περιμένει να δημιουργηθεί σοβαρό πρόβλημα για να δει πώς θα το λύσει, αλλά κάνει ό,τι χρειάζεται για να προλάβει τυχόν προβλήματα ή τις δυσμενέστερες συνέπειες μιας δύσκολης κατάστασης.

β. Τυγχάνει ιδιαίτερης φροντίδας από τον οργανισμό και την επιχείρηση όπου εργάζεται ή την κοινότητα όπου ανήκει ή το ίδρυμα όπου σπουδάζει. Έτσι, αυτοί οι φορείς τον ενημερώνουν εγκαίρως δια μέσου ενός ειδικού, για το πώς θα αντιμετωπίσει τα ζητήματα που τον απασχολούν πριν γίνουν προβλήματα, λχ. βελτίωση επικοινωνίας, διαχείριση σχέσεων, διαχείριση άγχους.

γ. Επισκέπτεται τον ειδικό χωρίς να αισθάνεται προβληματικός (ή βάζοντας άλλες ταμπέλες) αλλά για να αποκτήσει λειτουργικότερα όπλα στη φαρέτρα των αντιδράσεών του, επειδή είναι "καλός" για να γίνει "καλύτερος", ή επειδή είναι λιγότερο αποτελεσματικός και ικανοποιημένος από ό,τι ήταν μέχρι πρότινος, ή για να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, ή γιατί σε κάποια μεγαλύτερη ή μικρότερη περίοδο της ζωής του δυσκολεύεται να διαχειριστεί συναισθήματα/καταστάσεις/κρίσεις.

Αυτή η θεώρηση είναι η θεώρηση της θετικής ψυχολογίας που βασίζεται στην αρχή ότι αυτός που μπορεί να βοηθηθεί περισσότερο είναι ο φυσιολογικός άνθρωπος και αυτό που μπορεί να βοηθηθεί καλύτερα είναι οι δυνατότητες του ανθρώπου. Σύμφωνα με τη θετική ψυχολογία, φυσιολογικός είναι ο μέσος άνθρωπος, με τις φωτεινές και τις σκοτεινές του πλευρές, με τα άγχη, τους φόβους και τις αγωνίες του, με τις διαφορετικές διαθέσεις του, με τις ανασφάλειες και τις προσδοκίες του. Στην καθημερινότητά του ο μέσος άνθρωπος, σε ζητήματα, μικρά και μεγάλα, μπορεί να χρειάζεται υποστήριξη, κατεύθυνση, ενδυνάμωση, καθοδήγηση. Ο ψυχολόγος, που βασίζεται στη θετική ψυχολογική προσέγγιση, είναι σε θέση να του παρέχει υπηρεσίες ψυχολογικής θεραπείας, συμβουλευτικής και coaching. Εδώ χρειάζεται να απαλλαγούμε από την αντίληψη της ψυχολογικής θεραπείας μόνο ως θεραπείας μιας διαγνωσμένης ψυχικής διαταραχής (κατά DSM - diagnostic statistical manual for mental disorders). Η θετική ψυχολογία μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο, που δεν πάσχει από κάποια διαταραχή, από κάποιο σύνδρομο, δεν είναι ασθενής, αλλά τον απασχολούν διάφορα ζητήματα, καθώς συναντά δυσκολίες ή ευκαιρίες στην εξέλιξη της ζωής του. Επίσης, η θετική ψυχολογία μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο, ανεξάρτητα από το εάν πάσχει από κάποια διαταραχή, συμπληρωματικά με άλλου είδους θεραπείες. Η θετική ψυχολογία μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο να εντοπίσει και να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του.

Οι δυνατότητες αφορούν κυρίως σε πέντε σημαντικούς τομείς: ενδοπροσωπικές σχέσεις, διαπροσωπικές σχέσεις, κοινωνικές σχέσεις, επίτευξη στόχων, γνώσεις.
Ακολουθούν μερικές απλές ερωτήσεις για τη διερεύνηση των δυνατοτήτων:
Ενδοπροσωπικές σχέσεις:
Πόσο συνεπείς είστε όσον αφορά αυτά που πιστεύετε, θέλετε και κάνετε;
Πόσο αυτορρυθμίζετε τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τη συμπεριφορά σας;
Διαπροσωπικές σχέσεις:
Πόσο στενές σχέσεις δημιουργείτε, τι προσφέρετε, τι σας προσφέρουν;
Πόσο καταλαβαίνετε τον άλλο ερχόμενος/η στη θέση του;
Κοινωνικές σχέσεις:
Κατά πόσο και πώς επηρεάζετε τους άλλους;
Πώς εκφράζετε την κοινωνική σας ευθύνη;
Επίτευξη στόχων:
Πόσο επιμένετε μέχρι να πετύχετε αυτό που θέλετε;
Με πόσο ενθουσιασμό προσπαθείτε να πετύχετε τους στόχους σας;
Γνώση:
Πόσο αγαπάτε τη μάθηση και πώς το δείχνετε;
Κατά πόσο και πώς εκφράζετε τη δημιουργικότητά σας;

Ένα μέσο με το οποίο βοηθά η θετική ψυχολογία είναι ο λόγος, δηλαδή η συνομιλία, στα πλαίσια μιας δυναμικής σχέσης κατανόησης και υποστήριξης μεταξύ του ψυχολόγου και του ενδιαφερόμενου. Με το λόγο ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει πιο κοντά στις αιτίες των ζητημάτων που τον απασχολούν, να μιλήσει για τις σκέψεις του, να δώσει όνομα στα συναισθήματά του, να θέσει σε διαφορετική προοπτική τη συμπεριφορά του. Η συνομιλία στη θετική ψυχολογία είναι ανοιχτή, δομημένη ή ημιδομημένη - ο ψυχολόγος διευκολύνει τη δομή της έχοντας θέσει ένα στόχο, από κοινού με τον ενδιαφερόμενο, και αναπροσαρμόζοντάς τον, καθώς εξελίσσεται η συνεργασία. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει συνηθίσει να μιλάει περιγραφικά και επιφανειακά, σε επίπεδο γεγονότων. Πιστεύει ότι δεν υπάρχει λόγος να μιλήσει διαφορετικά (με σκέψεις, ιδέες και συναισθήματα) γιατί ο άλλος ή οι άλλοι δεν έχουν χρόνο και διάθεση να ακούσουν ή, ακόμα κι αν έχουν, δεν θα τον καταλάβουν. Άλλες φορές χάνεται μέσα στην υπερανάλυση των σκέψεών του, στο χάος των ιδεών και στην ελλειπή αναγνώριση ή την δυσλειτουργική έκφραση των συναισθημάτων του. Έτσι, ο άνθρωπος καταπιέζεται, κρύβεται, συμβιβάζεται, καθηλώνεται, παρεμποδίζεται, αυτοπεριορίζεται. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ανάγκη να έρθει πιο κοντά στον εαυτό του μαθαίνοντας να κάνει εποικοδομητικό εσωτερικό μονόλογο. Έχει επίσης ανάγκη να έρθει πιο κοντά στους άλλους μαθαίνοντας να κάνει εποικοδομητικό διάλογο μαζί τους. Η θετική ψυχολογία ανταποκρίνεται σε αυτές τις ανάγκες εξοπλίζοντας τον άνθρωπο για να πετύχει ό,τι επιδιώκει και χρειάζεται, αξιοποιώντας το λόγο για να οργανώσει τη σκέψη, τα συναισθήματα, το σώμα, τη συμπεριφορά, τις σχέσεις, τη σημασία, τόσο ξεχωριστά όσο, και κυρίως, στη δυναμική αλληλεπίδρασή τους.

Ένα άλλο μέσο με το οποίο βοηθά η θετική ψυχολογία είναι το βίωμα και συγκεκριμένα το βιωματικό παιχνίδι [βλ. Συναισθηματικό Παιχνιδοσχολείο]. Βιωματικά παιχνίδια δημιουργούμε καθώς διαμορφώνουμε τις συνθήκες και δίνουμε ευκαιρίες για μοναδικές εμπειρίες με αναπτυξιακούς στόχους. Αξιοποιούμε - στα πλαίσια αληθινών σεναρίων με βάση το χρόνο, τον τόπο και προσωπικά δεδομένα - όλες τις διαθέσιμες δυνατότητες και τα εκφραστικά μέσα:

Ο άνθρωπος, στο διάβα της ιστορίας του, από την επικοινωνία διά του λόγου (ομιλίας), πέρασε στην επικοινωνία δια της γραφής και της ανάγνωσης πολλαπλασιάζοντας τις επικοινωνιακές δυνατότητες, ενώ τώρα βρισκόμαστε στην εποχή του ψηφιακού γραμματισμού με ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες. Στα πλαίσια της θετικής ψυχολογίας αξιοποιούμε τις σύγχρονες δυνατότητες, χωρίς να αφήνουμε πίσω το αξεπέραστο μεγαλείο της άμεσης επικοινωνίας με τη συνομιλία πρόσωπο με πρόσωπο. Αυτό είναι και θα είναι πάντα μπροστά!

Μόνο με την έγγραφη άδεια της συγγραφέως επιτρέπεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιοδήποτε τρόπο - έντυπο, ηλεκτρονικό, ηχητικό ή οπτικό - ή μορφή - τμηματικά ή περιληπτικά.

Ιωάννα Ν. Τριπερίνα, Ψυχολόγος BSc MSc

Έδρα CleverCareer: Γληνού Δημ. 38, 32200 Θήβα, Βοιωτία, Ελλάδα | T. +302262302619 | K. +306977702872

gmail: ioannatriperina

Υπηρεσίες | Βιογραφικό | Άρθρα | Επικοινωνία

Χαιρόμαστε να συνδεθούμε μαζί σας