ΜΗΤΕΡΑ, Ι. Ν. Τριπερίνα, Ψυχολόγος BSc. MSc.

Ιωάννα Ν. Τριπερίνα, Ψυχολόγος BSc MSc αρ. αδ. 3750/19.5.97

και καθ' όλη τη διάρκεια της βρεφικής, της νηπιακής, της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας των παιδιών της

Η εγκυμοσύνη και η μητρότητα είναι καταστάσεις που συνδέονται με έντονα συναισθήματα και αλλαγές.

Τι είδους είναι αυτές οι αλλαγές στο σώμα, στα συναισθήματα, στις σκέψεις, στις σχέσεις, στο νόημα των πραγμάτων;

Πώς βοηθάει ψυχοσωματικά η ψυχολογία τη γυναίκα;

Πώς προετοιμάζονται τα άλλα μέλη της οικογένειας (ο πατέρας, τα μεγαλύτερα παιδιά, η γιαγιά και ο παππούς κλπ);

Πώς λειτουργεί ο συναισθηματικό δεσμός μητέρας-παιδιού;

Ποιος είναι ο ρόλος της μητέρας σε σχέση με τις εξελικτικές ανάγκες του παιδιού της, ανά μήνα για το πρώτο έτος της ζωής του;

Ειδικά θέματα ότι η υπογονιμότητα, η εξωσωματική γονιμοποίηση, η υιοθεσία κ.α. είναι μέσα στην εξειδίκευση, το ενδιαφέρον και τη μέριμνά μας ως ψυχολόγων.

Κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Σε πρόσφατη έρευνα (συστηματική ανασκόπηση και μεταανάλυση 6 ερευνών με συνολικό δείγμα σχεδόν 16.000 ζευγών μητέρων και απογόνων) βρέθηκε ότι ήταν κατά 70% πιθανότερο να αναπτύξουν κατάθλιψη έφηβοι και ενήλικες των οποίων οι μητέρες εμφάνισαν κατάθλιψη στην εγκυμοσύνη τους. Η κατάθλιψη της μητέρας στη διάρκεια της εγκυμοσύνης συνδέεται με συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες στην ανατροφή των παιδιών που αυξάνουν το ρίσκο της κατάθλιψης στην εφηβική και ενήλικη ζωή.

Θνησιμότητα στην εγκυμοσύνη και στον τοκετό

Πάρα πολλά μωρά πεθαίνουν ακόμη και σήμερα, κατά την εγκυμοσύνη ή τον τοκετό. Οι αριθμοί είναι συνταρακτικοί: περίπου το 10-15% των εγκυμοσυνών τελειώνει με αποβολή, πριν από τις 28 εβδομάδες, και 2,6 εκατομμύρια μωρά είναι θνησιγενή κάθε χρόνο (WHO, 2019).

Υπάρχουν διαφορετικές πολιτισμικές αντιλήψεις για την απώλεια ενός μωρού και οι γυναίκες έχουν πρόσβαση σε διαφορετικά επίπεδα ποιοτικής προγεννητικής φροντίδας παγκοσμίως. Ωστόσο, όσο διαφορετική κι αν είναι η εμπειρία της απώλειας ενός μωρού σε όλο τον κόσμο, το στίγμα, η ντροπή και η ενοχή εμφανίζονται ως κοινά θέματα σε κάθε σημείο της γης.

Συχνά οι γυναίκες που χάνουν τα μωρά τους έχουν την αίσθηση ότι πρέπει να παραμείνουν σιωπηλές για τη θλίψη τους, είτε επειδή η αποβολή και η θνησιμότητα είναι ακόμα τόσο συνηθισμένες ή επειδή θεωρούνται αναπόφευκτες.

Η αίσθηση του ελέγχου μειώνει άγχος και θλίψη

Οι ψυχολογικές παρεμβάσεις που ενισχύουν αντιληπτικά και συναισθηματικά την αίσθηση του ελέγχου εμποδίζουν ή ελαχιστοποιούν τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης στην εγκυμοσύνη και μετατραυματικού στρες μετά τον τοκετό. Αυτό ήταν το εύρημα πρόσφατης έρευνας που δημοσιεύτηκε στο Journal of Health Psychology.

Θηλασμός: Η καλύτερη αρχή για τη ζωή*

1 - 7 Νοεμβρίου, Ελληνική Εβδομάδα Μητρικού Θηλασμού

Παναγία Γαλακτοτροφούσα, 1784, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα.

Η Παναγία θηλάζει, Andrea Solaria (1460-1520), Μoυσείo τoυ Λoύβρoυ, Γαλλία.

Τα συναισθηματικά οφέλη του μητρικού θηλασμού

Η σωματική επαφή μητέρας-παιδιού κατά το θηλασμό συμβάλει ουσιαστικά στην εγκαθίδρυση ισχυρού δεσμού μητέρας-παιδιού, πράγμα απαραίτητο να συμβεί στα πρώτα τρία χρόνια της ζωής του παιδιού. Δεσμός είναι το συναισθηματικό δέσιμο της μητέρας με το παιδί της. Συναισθηματικό δέσιμο σημαίνει στοργή, φροντίδα, ευαισθησία, ζεστασιά και αγάπη άνευ όρων προς το παιδί από την πλευρά της μητέρας, που εκδηλώνονται καθώς η μαμά αναγνωρίζει και κατανοεί την ανάγκη του παιδιού και ανταποκρίνεται σε αυτήν. Ο θηλασμός και η επαφή με τη μαμά είναι ανάγκη του παιδιού. Έτσι, από την έναρξη της ζωής του, το παιδί βιώνει ότι τα μηνύματα που μεταδίδει στη μητέρα του γίνονται αντιληπτά από αυτήν και τα ικανοποιεί, πράγμα που αυξάνει την εμπιστοσύνη του παιδιού στον εαυτό του και στους άλλους, οργανώνοντας έτσι τη συμπεριφορά του με σταθερό και συνεπή τρόπο. Και για τη μητέρα λειτουργεί ευεργετικά ο θηλασμός καθώς με την έκλυση ωκυτοκίνης και προλακτίνης δημιουργεί αισθήματα στοργής και ηρεμίας.

Είμαι στη διάθεση όποιου θέλει να ζητήσει την εξειδικευμένη ψυχολογική μου υποστήριξη για θέματα θηλασμού.

* "Μητρικός Θηλασμός - Η Καλύτερη Αρχή για τη Ζωή" κεντρικό μήνυμα της UNICEF

Η γιορτή της μητέρας: Πρότυπα μητέρας

Αρχαία Ελλάδα
Στην Αρχαία Ελλάδα, η θεά Γαία (Μητέρα Γη), μητέρα των θεών και των ανθρώπων, γιορταζόταν την Άνοιξη, ενώ στη συνέχεια αφιερώθηκε η γιορτή αυτή στην κόρη της Γαίας, τη Ρέα, που ήταν η σύζυγος του Κρόνου και η μητέρα του Δία και όλων των θεών της Αρχαίας Ελλάδας.

Αμερική
Η Αμερικανίδα Ανν Τζάρβις (Ann Maria Reeves Jarvis), κοινωνική ακτιβίστρια και οργανώτρια της κοινότητας, η οποία βοήθησε στην συμφιλίωση των Νοτίων και Βορείων μετά τον τραγικό εμφύλιο πόλεμο (1861-1865), διοργάνωσε για πρώτη φορά το 1865 ένα κίνημα με το όνομα Mothers Friendships Day και συναντήσεις με το όνομα Mothers Day Meetings, κατά τις οποίες οι μητέρες αντάλλασσαν απόψεις και εμπειρίες, με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής ώστε να συμβάλλουν στην μείωση των ασθενειών και της παιδικής θνησιμότητας.
Λίγο αργότερα, το 1870, η Αμερικανίδα Τζούλια Γουόρντ Χάου (Julia Ward Howe), ποιήτρια και συγγραφέας, διοργάνωσε μια εκδήλωση φιλειρηνικής συγκέντρωσης μητέρων με το σλόγκαν peace and motherhood και σκοπό τα παιδιά να μην στέλνονται στον πόλεμο. Η Τζούλια Γουόρντ Χάου ήταν ακτιβίστρια που αγωνίστηκε επίσης για την κατάργηση της δουλείας και το δικαίωμα ψήφου των γυναικών στις εκλογές.
Η γιορτή της μητέρας, που γιορτάζεται παγκοσμίως κάθε δεύτερη Κυριακή του Μαΐου, οφείλεται στο αγώνα που έκανε στις αρχές του 20ου αιώνα η κόρη της Ανν Τζάρβις, η Άννα Τζάρβις, για να τιμήσει στο πρόσωπο της μητέρας της τους αγώνες των μητέρων όλου του κόσμου. Το 1914 το Αμερικανικό Κογκρέσο, όρισε την συγκεκριμένη ημέρα ως εθνική εορτή της μητέρας.

Ελλάδα
Από το 1929 στην Ελλάδα η γιορτή της μητέρας συνδέθηκε με την εορτή της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου), τιμώντας την προσφορά της μητέρας στην οικογένεια και στην κοινωνία. Στον ορθόδοξο χριστιανικό τρόπο ζωής, εννοείται βέβαια, ότι ανέκαθεν ήταν η Παναγία πρότυπο μητέρας, αλλά η εκκλησία έπρεπε κάπως να συνδεθεί με τις εκκοσμικευμένες δυτικές αντιλήψεις. Στις 2 Φεβρουαρίου η εκκλησία γιορτάζει την Παναγία με τον Ιωσήφ που πηγαίνουν τον 40 ημερών Ιησού στο Ναό για να τον προσφέρουν στον Θεό. Κατά ανάλογο τρόπο κάθε χριστιανή ορθόδοξη μητέρα, σαράντα ημέρες μετά την γέννηση του παιδιού της, όταν «σαραντίσει», πηγαίνει το παιδί της στην Εκκλησία για να το προσφέρει στον Θεό και η ίδια να πάρει την ευχή ως μητέρα, όπως η Παναγία.

Φεύγει για να πάει στη δουλειά του, φεύγει γιατί μάλωσε με τον άλλο γονιό, φεύγει γιατί είναι σε διάσταση ή σε διαζύγιο, φεύγει γιατί και που είναι «εκεί» δεν είναι «παρών», φεύγει λόγω ασθενείας ή ψυχικής διαταραχής, φεύγει λόγω φυλάκισης, φεύγει οριστικά από τη ζωή... Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αποχωρήσει ένας γονιός. Και για το παιδί αυτό είναι ένα «κακό».

Πάντα κάποιου «κακού» θα γίνονται μάρτυρες τα παιδιά. Θέλουμε να τα προστατέψουμε, αλλά δεν γίνεται. Και η προστασία φυγή είναι. Και το να μείνουμε ατάραχοι και ανθεκτικοί μήπως δεν είναι ένα είδος διανοητικής φυγής από τα συναισθήματά μας; Όλα φευγιό.

Αυτή η αναχωρητικότητα δεν είναι απαραιτήτως «κακή».

Είναι τότε που το παιδί βλέπει το σκληρό (αληθινό;) πρόσωπο της ζωής.

Για να το αντιμετωπίσει.

Τα παιδιά έχουν ανάγκη οι γονείς να βλέπουν τα πράγματα από τη δική τους (των παιδιών) σκοπιά. Για αυτό ας προσπαθήσουμε να τα καταλάβουμε, πριν προσπαθήσουμε να τα προστατέψουμε.

Ο γονιός που θυμώνει:
Όταν θυμώνει ένας γονιός το παιδί ασυνείδητα φοβάται όχι μόνο ότι εκείνο θα πάθει κακό αλλά και ότι ο θυμός του γονιού θα αφανίσει και τον ίδιο.

Ο γονιός που εκδηλώνει απρόβλεπτη συμπεριφορά:
Όσο πιο απρόβλεπτη είναι η αντίδραση ενός γονιού τόσο περισσότερο το παιδί χρησιμοποιεί την απαισιοδοξία σαν φυλαχτό για το φόβο του.

Ο γονιός που εξαφανίζεται:
Το παιδί αξιοποιεί την ανάποδη μαγική σκέψη προσπαθώντας να εξηγήσει πού οφείλεται η εξαφάνιση και να καταπολεμήσει το φόβο του. Το παιδί πιστεύει ότι όσο πιο ζωηρή είναι η φαντασίωσή του τόσο λιγότερες πιθανότητες έχει να πραγματοποιηθεί.

Το αρχέγονο παιχνίδι διαχείρισης του άγχους:
«Κούκου» κρύβεται, «τα» εμφανίζεται: η μαμά φεύγει και έρχεται.
Το άγχος του παιδιού ελέγχεται και αυτό χαλαρώνει το παιδί περισσότερο από το να τη σκέφτεται διαρκώς παρούσα («τα»/είναι εδώ). Εάν υπάρχουν μόνο οι κακές σκέψεις («κούκου»/εξαφανίστηκε), τότε αυτοτιμωρείται.

Διαταραχές συμπεριφοράς (επιθετικότητα, παραβατικότητα).

Ο γονιός που μένει πίσω αντιμετωπίζει συχνά την αμφισβήτηση και την επιθετικότητα προς αυτόν.

Το παιδί έχει την τάση να αντιλαμβάνεται τον γονιό που λείπει σαν συνομήλικο, σαν ένα φίλο με τον οποίο κάνουν σκανταλιές στο παιχνίδι, και ο άλλος γονιός τούς προστατεύει ή προσέχει. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει την αυτονομία του παιδιού και την αίσθηση ότι στέκεται το ίδιο γερά στα πόδια του. Αυτό το όφελος είναι πρόσκαιρο, διευκολύνοντας τη λειτουργικότητά του στο εδώ και τώρα, μακροπρόθεσμα όμως χρειάζεται να στηριχθεί σε πιο στέρεες βάσεις.

Η στάση του γονιού που «μένει» μαζί με το παιδί έχει ιδιαίτερη σημασία. Όσο ενισχύεται το αίσθημα της εγκατάλειψης του παιδιού από τον γονιό που έφυγε, τόσο ενισχύονται τα προβλήματα του παιδιού. Η προσπάθεια διαμόρφωσης ενός προτύπου γονιού παρά την απουσία του, όχι δικαιολογώντας την απουσία, αλλά δίνοντας έμφαση στα χαρακτηριστικά του απόντα (από αναμνήσεις ή από στοιχεία που συλλέγονται στην πορεία), χρειάζεται να γίνει συμβολικά μέσα στο παιδί, δηλαδή στον ψυχισμό του.

Ο γονιός που μένει, υποκαταθιστά ως έναν βαθμό την έλλειψη του άλλου γονιού.

Άλλα πρόσωπα, όπως ένας δάσκαλος ή ένας ενήλικος φίλος, μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο για το παιδί.

Όσο λείπει ο γονέας, λείπει ένα κομμάτι του παιδιού (συναισθηματικό κενό, ανασφάλεια).

Η σημασία της «παρουσίας» του γονιού στη ζωή του παιδιού σχετίζεται με τη δυνατότητα ταύτισης του παιδιού μαζί του και την λειτουργία του ως προτύπου μίμισης ή αποφυγής. Ακόμα και ένας «κακός» γονιός είναι «καλός» για να αποφύγει το παιδί να του μοιάσει, ταυτιζόμενο με τα επιλεγμένα στοιχεία του. Πολύ δε περισσότερο, είναι «καλός» ως η ιδέα, το αρχέτυπο του γονιού, ανεξάρτητα από τις συγκεκριμένες του ποιότητες.

Το φύλο του παιδιού και του γονιού που φεύγει επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο τη δυναμική των σχέσεων.

Μόνο με την έγγραφη άδεια της συγγραφέως επιτρέπεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιοδήποτε τρόπο - έντυπο, ηλεκτρονικό, ηχητικό ή οπτικό - ή μορφή - τμηματικά ή περιληπτικά.

Ιωάννα Ν. Τριπερίνα, Ψυχολόγος BSc MSc

Έδρα CleverCareer: Γληνού Δημ. 38, 32200 Θήβα, Βοιωτία, Ελλάδα | T. +302262302619 | K. +306977702872

gmail: ioannatriperina

Βιογραφικό | Υπηρεσίες | Χάρτης | Επικοινωνία

Χαιρόμαστε να συνδεθούμε μαζί σας