Ψυχολογική Θεραπεία (περισσότερα) | Ιωάννα Ν. Τριπερίνα, Ψυχολόγος MSc.

Η προσέγγισή μου βασίζεται σε 25 χρόνια επιστημονικής μελέτης και επαγγελματικής πράξης, κι εδώ μοιράζομαι κάποια θέματα που μπορεί να σας ενδιαφέρουν και να σας είναι χρήσιμα.

Η διαφοροποίηση μεταξύ κακού χαρακτήρα και ψυχικής διαταραχής βασίζεται σε κριτήρια συνείδησης, ελέγχου και προέλευσης της συμπεριφοράς.

Ψυχική Διαταραχή:
Ο άνθρωπος μπορεί να μην αντιλαμβάνεται πλήρως τις συνέπειες ή να μην μπορεί να ρυθμίσει τις πράξεις του λόγω της διαταραχής.
Η συμπεριφορά είναι μη ελεγχόμενη, επαναλαμβανόμενη, και προκαλεί δυσφορία στον ίδιο ή άλλους.
Προέρχεται συχνά από ασυνείδητους μηχανισμούς (π.χ. τραύματα, συμπλέγματα, βιολογικούς παράγοντες ή δυσλειτουργίες μάθησης).
Παράδειγμα: Κάποιος με ΙΨΔ που πλένει υπερβολικά τα χέρια του δεν το κάνει για να βλάψει, αλλά λόγω άγχους.

Κακός Χαρακτήρας:
Βασίζεται σε συνειδητές επιλογές και ηθική αδυναμία.
Υπάρχει επίγνωση του κακού και σκοπιμότητα στη βλάβη, εκμετάλλευση ή παραβίαση άλλων.
Η συμπεριφορά δεν οφείλεται σε παθολογικό αίτιο, αλλά σε αδιαφορία ή κακία.
Παράδειγμα: Κάποιος που εκμεταλλεύεται ψυχολογικά άλλους για προσωπικό όφελος, γνωρίζοντας ότι τους επιβαρύνει.

Βέβαια, δεν είναι πάντα ξεκάθαρα διακριτά τα πράγματα. Κάποιες ψυχικές διαταραχές (π.χ. διαταραχή προσωπικότητας, ψύχωση) μπορεί να εκδηλώνονται με βλαπτική συμπεριφορά προς άλλους χωρίς πλήρη επίγνωση. Επίσης, ανθρώπους με κακούς χαρακτήρες μπορεί να τους έχουν διαμορφώσει βιώματα ή τραύματα, αν και διατηρούν την ηθική ευθύνη. Στην ψυχική διαταραχή, η δυσκολία ελέγχου μειώνει την ηθική ευθύνη. Στον κακό χαρακτήρα, υπάρχει ελεύθερη βούληση στην επιλογή του κακού.

Η ενοχή είναι το επώδυνο συναίσθημα που προκύπτει όταν ένας άνθρωπος πιστεύει ότι έχει παραβεί ηθικούς κανόνες, εσωτερικευμένες απαγορεύσεις ή ιδεώδη. Μπορεί να είναι
• συνειδητή (να τη γνωρίζει), πχ. όταν μετανιώνει για ένα ψέμα που είπε,
• ασυνείδητη (απωθημένη), πχ. όταν αυτοτιμωρείται αδικαιολόγητα, αυτομαστιγώνεται και σαμποτάρει τον εαυτό του, και
• προληπτική (φόβος τιμωρίας πριν την πράξη), πχ. όταν έχει άγχος για "απαγορευμένες" σκέψεις.

Ψυχολογική σχέση ενοχής και ασθένειας

"Μέσα από την ασθένεια, εξιλεώνονται οι ενοχές".
Στα ενοχικά συναισθήματα η ασθένεια είναι το μέσο εξιλέωσης. Δηλαδή η ασθένεια, ασυνείδητα, λειτουργεί ως κάθαρση για τις ενοχές. Σε αυτή την περίπτωση δεν επιδιώκεται η απαλλαγή από την ασθένεια, γιατί θα οδηγούσε σε κατάρρευση από το βάρος των ενοχών. Έτσι, οι ενοχές εξιλεώνονται με την ασθένεια και ο άνθρωπος που τις έχει αρνείται να παραιτηθεί από την τιμωρία του πόνου. Ο άνθρωπος αισθάνεται άρρωστος, ενώ δεν είναι, και αυτό που στην πραγματικότητα του συμβαίνει είναι ότι νιώθει ενοχές για κάτι που έκανε ή έγινε και το απώθησε. Αναβιώνοντας τις ενοχές, αλλά αυτή τη φορά μέσα σε νέο πλαίσιο, μπορεί να αντιμετωπίσει την ασθένεια.

"Οι ενοχές οδηγούν σε ασθένεια ή προκαλούν ασθένεια".
Η ασθένεια είναι συνέπεια των ενοχών, σύμπτωμά τους. Δηλαδή οι ενοχές είναι το αίτιο και η ασθένεια το αποτέλεσμα. Μπορεί να υπάρχει ενσυνειδητότητα (επίγνωση), άρα είναι εφικτή η αντιμετώπιση της ασθένειας και των ενοχών.

"Η εμπειρία της ασθένειας οδηγεί στη βίωση των ενοχών".
Εδώ η ασθένεια είναι το αίτιο και οι ενοχές το αποτέλεσμα και μπορούν να αντιμετωπιστούν, είτε ευθέως, είτε ως όχημα προς τη ρίζα που τις δημιούργησε (με την ασθένεια ως αφορμή).

Ο άνθρωπος που έχει πολύ περηφάνια, εγωισμό, ματαιοδοξία, θράσος κατά βάθος έχει σύμπλεγμα κατωτερότητας. Στο σύμπλεγμα κατωτερότητας δεν είναι πλέον δυνατή η διάκριση μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας. Έτσι προκύπτουν διάφορα προβλήματα και στη σχέση με τον εαυτό του και στη σχέση με τους άλλους. Κι επειδή το οικοδόμημά του δεν μπορεί να σταθεί μέσα στην κοινωνία, της οποίας φυσική αρχή συνύπαρξης είναι η ισότητα, δημιουργεί ή εντάσσεται σε ομάδες που τις χαρακτηρίζει ο υπερτροφικός ομαδικός εγωισμός. Και τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται εσωτερικά και εξωτερικά.
Ο ταπεινός άνθρωπος δεν μπορεί να έχει σύμπλεγμα κατωτερότητας, ούτε έχει ανάγκη να ανήκει σε ομάδες προστασίας. Για τη συνύπαρξη σε κοινότητες, στην κοινωνία, χρειάζονται ταπεινοί άνθρωποι.

Στην εποχή του δικαιωματισμού οι άνθρωποι μπορούν να επιβληθούν με την αδυναμία τους, που την υπερπροβάλλουν υπερφίαλα ως δυνατότητα. Ενώ η αδυναμία είναι δυνατότητα μέσα στην ταπεινότητά της. Τότε είναι αποδοχή. Αλλιώς είναι υπεραναπλήρωση, ικανή να κάνει το άτομο να καταρρεύσει εσωτερικά στην πρώτη προσωπική κρίση και ικανή να πυροδοτήσει συγκρούσεις και αδιέξοδα στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.

Πώς μπορεί το συναισθηματικό μπλοκάρισμα να μεταμορφωθεί σε σοφία και πώς το παρελθόν παύει να ορίζει το παρόν;

Για να επιλυθεί το συναισθηματικό μπλοκάρισμα, απαιτείται η βίωση του πόνου που απωθήθηκε κατά την παιδική ηλικία, ώστε να γίνει αισθητός, κατανοητός και αποδεκτός ως θεμιτός.

Η βίωση (επανεμπειρία) του παιδικού πόνου στην ενήλικη ζωή είναι μια σύνθετη και προσεκτική διαδικασία, συνήθως στο πλαίσιο θεραπευτικής ασφάλειας (π.χ. με τη βοήθεια ψυχολογικής θεραπείας). Δεν πρόκειται για "αναπαραγωγή" του τραύματος, αλλά για μια θεραπευτική διαδικασία που περιλαμβάνει: αναγνώριση του τραύματος, έκφραση, συνειδητοποίηση, επεξεργασία, αναθεώρηση, αφομοίωση.

Τρεις είναι οι βασικές οδοί της αναγνώρισης:

1. Συναισθηματικές "Πύλες":
Παρόντα γεγονότα (π.χ. σύγκρουση, απόρριψη, αίσθημα εγκατάλειψης) ενεργοποιούν συναισθηματικές αντιδράσεις που αντιστοιχούν στο παιδικό τραυματικό μοτίβο. Για παράδειγμα, μια μικρή κριτική από τον προϊστάμενο προκαλεί ακραίο άγχος ή ντροπή, αντίστοιχο του πόνου ενός παιδιού που είχε κατηγορηθεί άδικα.

2. Σωματική Ενσάρκωση:
Το σώμα "αποθηκεύει" τον απωθημένο πόνο. Ενήλικες μπορεί να βιώνουν:
- Αυτόματες σωματικές αντιδράσεις (όπως τρόμος, πόνος στο στήθος, κενό στο στομάχι).
- Ψυχοσωματικά συμπτώματα (όπως μυϊκές συσπάσεις, κεφαλαλγίες χωρίς οργανική αιτία).

3. Όνειρα & Φαντασιώσεις:
- Επαναλαμβανόμενα όνειρα ή ενοχλητική φαντασία που εκφράζουν απωθημένα συναισθήματα (π.χ. αδυναμία φωνής, απειλή χωρίς πρόσωπο).

Ο ψυχολόγος στη συνέχεια διευκολύνει τον άνθρωπο να βρει και να εξομαλύνει μέσα στο χρόνο τη σχέση ανάμεσα στο σώμα, τα συναισθήματα, τη σκέψη και τη συμπεριφορά (κίνητρα και στάσεις).

"Όταν παιδεύεται κάποιος με το να προσέχει την άσχημη κατάσταση του εαυτού του, και προσπαθεί να τη διώξει, ενώ αυτή δεν φεύγει, τότε μπορεί να αλλάξει αντιμετώπιση. Αντί να προσπαθεί να διώξει το κακό από μέσα του, τίποτα δεν τον εμποδίζει να προσπαθεί να φέρει κοντά του το καλό, να στρέφει την προσοχή του προς αυτό, να πηγαίνει προς το καλό."

Η "έδρα της ψυχής" μπορεί να θεωρηθεί σύμβολικά ότι βρίσκεται στην καρδιά, ως νοητική δομή (συνείδηση και νόηση) βρίσκεται στον εγκέφαλο, και ως απύθμενη πνευματική οντότητα δεν έχει φυσική τοποθεσία.

Η ψυχοθεραπεία είναι μια επιστημονικά τεκμηριωμένη και δομημένη διαδικασία θεραπευτικής παρέμβασης, η οποία βασίζεται σε ψυχολογικές αρχές και ερευνητικά δεδομένα.

Σύμφωνα με την ψυχολογία:
Ψυχοθεραπεία είναι μια συστηματική και συνεργατική θεραπευτική σχέση μεταξύ εκπαιδευμένου επαγγελματία ψυχολόγου και ατόμου, ομάδας ή οικογένειας, με στόχο την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ψυχολογικών, συναισθηματικών ή συμπεριφορικών δυσκολιών. Βασίζεται σε εμπειρικά υποστηριζόμενα μοντέλα (π.χ. γνωσιακή προσέγγιση, ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις, κ.α.) και στοχεύει στην προώθηση της αυτογνωσίας, την αλλαγή δυσλειτουργικών πεποιθήσεων ή συμπεριφοράς, την ενίσχυση συναισθηματικής ανθεκτικότητας και τη βελτίωση της ψυχολογικής ευημερίας.

Κύρια Χαρακτηριστικά:
1. Εμπειρική Βάση: Χρησιμοποιεί τεχνικές που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές μέσα από μελέτες.
2. Δομημένη Διαδικασία: Ακολουθεί συγκεκριμένα πρωτόκολλα ανάλογα με τη θεωρητική προσέγγιση.
3. Συνεργασία: Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος συνεργάζονται για την οριοθέτηση στόχων και την επίλυση προβλημάτων.
4. Προσαρμογή: Εξατομικεύεται ανάλογα με τις ανάγκες, το πολιτισμικό υπόβαθρο και τη διάγνωση του ατόμου.

Επιστημονικά Υποστηριζόμενοι Στόχοι:
- Μείωση συμπτωμάτων (π.χ. κατάθλιψης, άγχους).
- Βελτίωση διαπροσωπικών δεξιοτήτων και συναισθηματικής ρύθμισης.
- Ενδυνάμωση της ικανότητας αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων.
- Πρόληψη υποτροπών σε ψυχικές διαταραχές.

Σύμφωνα με οργανισμούς όπως ο Αμερικανικός Ψυχολογικός Σύλλογος (APA), η ψυχοθεραπεία είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές μορφές παρέμβασης για πολλές ψυχικές διαταραχές.

Η αληθινή συμπάθεια (ενσυναίσθηση) γεννιέται όταν παραιτείσαι από το να «κατανοήσεις» ή να «κερδίσεις» τον άλλο, (πολύ περισσότερο παραιτείσαι από το να «αλλάξεις» τον άλλο), και απλώς υπάρχεις με σεβασμό και ανοχή. Αυτό είναι η συναισθηματική επικοινωνία δύο ανθρώπων. Δεν έχει άλλο στόχο, εκτός από το να νιώθεις τα συναισθήματα του άλλου.

Οι οικογενειακές σχέσεις μπορεί να οργανώνονται γύρω ένα πρόβλημα, το οποίο παραδόξως κανείς δεν επιλέγει να δει: χρόνια τραύματα, άλυτα πένθη, κακοποιητικές συμπεριφορές, καταθλίψεις και άλλα ζητήματα ψυχικής υγείας. Στα Αγγλικά χρησιμοποιείται η μεταφορά «ένας ελέφαντας στο δωμάτιο» για να περιγράψει αυτή τη συνθήκη, ενώ εμείς στα Ελληνικά λέμε «κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας».

Καθώς όμως παραβλέπει κανείς να δει κατάματα το πρόβλημα (τον ελέφαντα), αυτό μεγαλώνει και οι συνέπειές του αυξάνονται.

Για να δει κανείς τον ελέφαντα θα χρειαστεί να βγει από τη ζώνη ασφαλείας του, να περάσει στη ζώνη βίωσης συναισθημάτων (φόβου, θυμού κ.α.) και στην ενσυναίσθηση, στη συνέχεια να μεταβεί στη ζώνη μάθησης, και εν τέλει στη ζώνη ανάπτυξης. Αυτό είναι το έργο της ψυχολογικής θεραπείας.

Περιμένω να επικοινωνήσετε μαζί μου με όποιον από τους διαθέσιμους τρόπους σάς ταιριάζει: