Άρθρα Ιαν.-Απρ. 2025, Ιωάννα Ν. Τριπερίνα, Ψυχολόγος MSc. CleverCareer

CleverCareer ® Ηλεκτρονικό Περιοδικό. Από το 2000 έως και σήμερα. Ανοιχτή Επιστήμη Ψυχολογίας: Ανασχεδιασμός Εργασίας, Βιωματικός Τουρισμός και Μάθηση, Γνωσιακές Ψυχοθεραπείες, Διαπολιτισμική Κοινωνική Ψυχολογία, Κυβερνοψυχολογία, Υπαρξιακή Ψυχολογία, κ.α., της Ιωάννας Ν. Τριπερίνα, Ψυχολόγου MSc. -

Τα χιλιάδες άρθρα που έχουν δημοσιευτεί από το έτος 2000 οργανώνονται για να παρουσιαστούν συστηματικά με εύχρηστο τρόπο.

Σε μια εποχή όπου η πολιτική ορθότητα λειτουργεί συχνά ως ηθικός φρουρός του δημόσιου λόγου, προκύπτει ένα υπαρξιακό ερώτημα: έχει πράγματι σημασία το εάν κάποιος είναι «καλός» ή «κακός» —ή μήπως το ουσιώδες ζήτημα είναι το εάν είναι ελεύθερος;

Η ηθική ταξινόμηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι τόσο παλαιά όσο και η φιλοσοφία. Από τον Πλάτωνα μέχρι τον Νίτσε, το ερώτημα του «καλού» δεν υπήρξε ποτέ απλό. Ο Πλάτων ταύτιζε το αγαθό με το υπαρκτό και το αληθινό. Ο Νίτσε, αντίθετα, είδε στην κοινωνικά αποδεκτή ηθική ως μια μορφή δουλείας του πνεύματος, μια "ηθική των σκλάβων" που τιθασεύει τη βούληση για δύναμη.

Η σύγχρονη πολιτική ορθότητα, με τις ρίζες της σε ευγενείς προθέσεις όπως ο σεβασμός, η ισότητα και η ευαισθησία προς τις μειονότητες, έχει εξελιχθεί σε ένα πλαίσιο αυτολογοκρισίας. Η ανάγκη να μη θιγούν ευαισθησίες συχνά ακυρώνει την ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης -όχι μόνο σε κοινωνικό επίπεδο, αλλά και σε προσωπικό, υπαρξιακό. Όταν φοβάμαι να εκφραστώ, δεν είμαι πλέον αυθεντικός. Και όταν δεν είμαι αυθεντικός, είμαι ελεύθερος;

Ο Καρλ Γιουνγκ μάς υπενθυμίζει ότι μέσα μας υπάρχει και φως και σκοτάδι. Η αποδοχή της "σκιάς", του εσωτερικού μας «κακού», είναι απαραίτητη για την ψυχική ολοκλήρωση. Όμως σε μια κοινωνία που επιβάλλει την διαρκή «καλοσύνη», ό,τι αποκλίνει θεωρείται επικίνδυνο - όχι επειδή είναι πράγματι επικίνδυνο, αλλά επειδή δεν συμμορφώνεται.

Στη θεολογία, βλέπουμε συχνά τον διάλογο ανάμεσα στον Νόμο και τη Χάρη. Ο Ιησούς δε συμμορφώθηκε με τις προσδοκίες της εποχής του κι αυτό τον οδήγησε στη Σταύρωση. Η ελευθερία, στο βαθύτερο πνευματικό της νόημα, δεν είναι απλώς η άδεια να λέμε ό,τι θέλουμε. Είναι η δυνατότητα να υπάρχουμε πέρα από ρόλους, ταυτότητες και επιφανειακές ηθικές. Οι ρόλοι -κοινωνικοί, επαγγελματικοί, ακόμη και ψυχολογικοί- λειτουργούν συχνά ως προσωπεία που μας επιτρέπουν να ενταχθούμε στο σύνολο, αλλά ταυτόχρονα περιορίζουν την αυθεντική μας ύπαρξη. Η ταυτότητα, όταν παγιώνεται, μετατρέπεται από δυναμική αυτοκατανόηση σε στατικό αυτοπροσδιορισμό. Η ηθική, όταν δεν προκύπτει από εσωτερική επίγνωση αλλά από κοινωνική επιβολή, παύει να είναι ηθική και γίνεται συμμόρφωση. Να υπάρχεις πέρα από αυτά σημαίνει να έχεις το θάρρος να απογυμνωθείς από τις προσδοκίες των άλλων, να σταθείς απέναντι στον εαυτό σου και να πεις: «Είμαι αυτό που είμαι, όχι αυτό που περιμένουν να είμαι». Πρόκειται για μια ελευθερία υπαρξιακή, που γεννά ευθύνη, αλλά και αυθεντικότητα.

Η Ιστορία βρίθει παραδειγμάτων ανθρώπων που κρίθηκαν ως "κακοί" στην εποχή τους αλλά αποδείχτηκαν προάγγελοι αλλαγής (βλ. παρακάτω). Δεν ήταν αρεστοί, αλλά ήταν ελεύθεροι. Κι αυτό ακριβώς έκανε τις ιδέες τους επικίνδυνες, και, εν τέλει, αναγκαίες.

Η ελευθερία δεν είναι το αντίθετο της καλοσύνης, αλλά η προϋπόθεσή της. Δε μπορείς να επιλέξεις το «καλό» χωρίς την ελευθερία να διαλέξεις και το «κακό». Η πολιτική ορθότητα, όταν μετατρέπεται σε κοινωνικό δόγμα, δεν προάγει την καλοσύνη, αλλά την υποδύεται. Η κοινωνία μας έχει γεμίσει ασφυκτικά από την υποκρισία. Η πρόκληση της εποχής μας δεν είναι να είμαστε καλοί ή κακοί. Είναι να είμαστε αληθινοί και, μέσα από την αλήθεια, ελεύθεροι.

Το βράδυ της Ανάστασης ακούγεται στις εκκλησίες ένας λόγος ριζοσπαστικής συμπερίληψης, απελευθέρωσης και ανατροπής κάθε συμβατικής ηθικής και ιεραρχίας: ο Αναστάσιμος Λόγος του Ιωάννη Χρυσοστόμου. Ο Λόγος αυτός δεν απευθύνεται στους “καλούς” κι ούτε είναι ύμνος για τους ηθικούς, τους ευσεβείς ή τους δίκαιους. Είναι ένας παγκόσμιος, καθολικός, ανατρεπτικός λόγος που καλεί όλους -και τους εργατικούς και τους οκνηρούς, και τους νηστεύσαντες και τους μη νηστεύσαντες- να προσέλθουν “ευφρόσυνως”. Δεν υπάρχει εκεί ηθική ιεραρχία. Δεν υπάρχει το «άξιος» και «ανάξιος». Υπάρχει μόνο το “δεύτε πάντες”. Είναι ένας λόγος βαθιάς ελευθερίας, πέρα από κάθε επιφανειακή ηθική. Ανατρέπει το ανθρώπινο μέτρο δικαιοσύνης και εισάγει μια μεταφυσική ισότητα, που μοιάζει σχεδόν σκανδαλώδης για την κοινή λογική.

Εν τέλει, η ελευθερία δεν είναι το προνόμιο των “καλών”. Είναι η δυνατότητα ύπαρξης, συγχώρεσης και υπέρβασης - για όλους.

Καλή Ανάσταση!

Επιλογή από ελεύθερους στοχαστές που προηγήθηκαν της εποχής τους

Η ιστορία δεν κινείται μόνο με όπλα και αποφάσεις· κινείται με συνειδήσεις που τολμούν να υπάρξουν πριν την εποχή τους. Από τα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς έως τον σύγχρονο κόσμο, κάποιοι άνθρωποι αρνήθηκαν να είναι αρεστοί για να είναι αληθινοί. Κοινός τους παρονομαστής: η ελευθερία του πνεύματος.

Κοσμάς ο Αιτωλός (1714–1779): Ο Κοσμάς ο Αιτωλός μίλησε για φως, εκεί που βασίλευε σκοτάδι. Δεν κράτησε αξιώματα· κράτησε στα χέρια του λόγια και ελπίδα. Με το ευαγγέλιο στο ένα χέρι και το όραμα της παιδείας στο άλλο, γύρισε ταπεινός όλη την υπόδουλη Ελλάδα, καλώντας τους ανθρώπους να ξυπνήσουν πνευματικά. Δεν άρεσε στους δυνατούς, ούτε στους κοτζαμπάσηδες, ούτε στους κατακτητές. Και τον πλήρωσαν με θάνατο. Μα ό,τι δεν χωρούσε στην εξουσία, χώρεσε στη μνήμη του λαού: το ήθος του ελεύθερου που δεν φοβάται να μιλήσει.

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (1770–1843): Ο Κολοκοτρώνης δεν ήταν ποτέ “βολικός”. Πολεμιστής, στοχαστής και βαθιά πατριώτης, συγκρούστηκε με φατρίες, συμφέροντα και εξουσίες, όχι για ιδιοτέλεια, αλλά επειδή αρνήθηκε να υπηρετήσει κάτι λιγότερο από την ελευθερία. Φυλακίστηκε από την ίδια την πατρίδα που απελευθέρωσε. Η πολιτική του ανεξαρτησία και η πίστη του σε ένα ήθος πέρα από κόμματα και παλάτια τον κατέστησαν επικίνδυνο. Μα η φωνή του έμεινε: «Η πατρίδα μου με τίμησε με φυλακή». Και με αυτή τη φράση, τίμησε και τη δική μας συνείδηση.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851–1911): Ερημίτης του λόγου, μοναχικός κοσμοπολίτης, ο Παπαδιαμάντης έγραψε για την ανθρώπινη φύση με συμπόνια, ειρωνεία και θεολογικό βάθος. Δεν διεκδίκησε ποτέ φήμη· έζησε φτωχός, μα ελεύθερος, παρατηρώντας το πάθος και το ήθος των απλών ανθρώπων, μακριά από κάθε μόδα.

Φρίντριχ Νίτσε (1844–1900): Ο φιλόσοφος που αναμετρήθηκε με τη «σκιά του Θεού», τη μάζα και την ψευδή ηθική. Εναντιώθηκε στην υποκρισία της κοινωνικής αρετής και ύψωσε το ιδανικό του υπερανθρώπου: εκείνου που δημιουργεί τις αξίες του, αντί να υπακούει σε επιβαλλόμενες. Ο Νίτσε δεν χωρούσε πουθενά και άφησε έναν στοχασμό που ακόμα αντηχεί στις πιο ειλικρινείς αναζητήσεις. Καταδικάστηκε ηθικά από πολλούς για την κριτική του στη θρησκεία και την ηθική, όμως έθεσε τα θεμέλια για τον υπαρξισμό και τη μεταμοντέρνα σκέψη.

Σίγκμουντ Φρόυντ (1856–1939): Αποκάλυψε πως κάτω από το ηθικό προσωπείο του ανθρώπου, υπάρχει μια ανεξερεύνητη άβυσσος επιθυμίας, τραύματος και σύγκρουσης. Μετέτρεψε την ψυχή σε πεδίο έρευνας, αμφισβήτησης και ενδοσκόπησης. Η ελευθερία του ανθρώπου, για τον Φρόυντ, δεν είναι δεδομένη - είναι επίπονη αναμέτρηση με τον εαυτό.

Γρηγόρης Λαμπράκης (1912–1963): Ο Γρηγόρης Λαμπράκης δεν κραύγαζε· βάδιζε. Ιατρός, αθλητής, βουλευτής και ακτιβιστής, περπάτησε μόνος του για την ειρήνη σε έναν κόσμο που φοβόταν ακόμα και τη σιωπηλή αντίσταση. Το ήθος του ήταν απειλή για το παρακράτος· το χαμόγελό του, εμπόδιο στον φόβο. Δολοφονήθηκε επειδή δεν συμμορφώθηκε κι έγινε σύμβολο επειδή στάθηκε όρθιος εκεί που άλλοι σώπαιναν. Η παρουσία του δεν ήταν αρεστή. Ήταν, όμως, ελεύθερη.

Νίκος Πουλαντζάς (1936–1979): Ο Νίκος Πουλαντζάς δεν χαρίστηκε σε ιδεολογικά στεγανά· τόλμησε να επανεξετάσει τη μαρξιστική θεωρία μέσα από το φως της σύγχρονης κοινωνιολογίας. Ενοχλητικός για τη δογματική Αριστερά, άγνωστος στο ευρύ κοινό της πατρίδας του, αναγνωρίστηκε διεθνώς ως μια από τις πιο ριζοσπαστικές και γόνιμες φωνές του 20ού αιώνα. Η σκέψη του έθιγε τις βεβαιότητες· γι' αυτό και τον άκουσαν λίγοι στην εποχή του. Ήταν όμως ελεύθερος γιατί προτίμησε την αλήθεια της σκέψης από τη βολή της αποδοχής.

Όλοι τους μίλησαν -άλλοι με λόγια, άλλοι με σιωπές- για μια αλήθεια που προηγείται της κοινωνικής αποδοχής. Σε μια εποχή όπου η πολιτική ορθότητα συχνά συγχέεται με τη σιωπή, το παράδειγμά τους μας θυμίζει: δεν έχει σημασία να είμαστε αρεστοί· έχει σημασία να είμαστε ελεύθεροι.

Η "έδρα της ψυχής" μπορεί να θεωρηθεί σύμβολικά ότι βρίσκεται στην καρδιά, ως νοητική δομή (συνείδηση και νόηση) βρίσκεται στον εγκέφαλο, και ως απύθμενη πνευματική οντότητα δεν έχει φυσική τοποθεσία.

Η ψυχοθεραπεία είναι μια επιστημονικά τεκμηριωμένη και δομημένη διαδικασία θεραπευτικής παρέμβασης, η οποία βασίζεται σε ψυχολογικές αρχές και ερευνητικά δεδομένα.

Σύμφωνα με την ψυχολογία:
Ψυχοθεραπεία είναι μια συστηματική και συνεργατική θεραπευτική σχέση μεταξύ εκπαιδευμένου επαγγελματία ψυχολόγου και ατόμου, ομάδας ή οικογένειας, με στόχο την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ψυχολογικών, συναισθηματικών ή συμπεριφορικών δυσκολιών. Βασίζεται σε εμπειρικά υποστηριζόμενα μοντέλα (π.χ. γνωσιακή προσέγγιση, ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις, κ.α.) και στοχεύει στην προώθηση της αυτογνωσίας, την αλλαγή δυσλειτουργικών πεποιθήσεων ή συμπεριφοράς, την ενίσχυση συναισθηματικής ανθεκτικότητας και τη βελτίωση της ψυχολογικής ευημερίας.

Κύρια Χαρακτηριστικά:
1. Εμπειρική Βάση: Χρησιμοποιεί τεχνικές που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές μέσα από μελέτες.
2. Δομημένη Διαδικασία: Ακολουθεί συγκεκριμένα πρωτόκολλα ανάλογα με τη θεωρητική προσέγγιση.
3. Συνεργασία: Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος συνεργάζονται για την οριοθέτηση στόχων και την επίλυση προβλημάτων.
4. Προσαρμογή: Εξατομικεύεται ανάλογα με τις ανάγκες, το πολιτισμικό υπόβαθρο και τη διάγνωση του ατόμου.

Επιστημονικά Υποστηριζόμενοι Στόχοι:
- Μείωση συμπτωμάτων (π.χ. κατάθλιψης, άγχους).
- Βελτίωση διαπροσωπικών δεξιοτήτων και συναισθηματικής ρύθμισης.
- Ενδυνάμωση της ικανότητας αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων.
- Πρόληψη υποτροπών σε ψυχικές διαταραχές.

Σύμφωνα με οργανισμούς όπως ο Αμερικανικός Ψυχολογικός Σύλλογος (APA), η ψυχοθεραπεία είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές μορφές παρέμβασης για πολλές ψυχικές διαταραχές.

Σκίτσο του Reynolds εμπνευσμένο από το γλυπτό "Ο Σκεπτόμενος" του Ροντέν (1840–1917), το οποίο βρίσκεται στον κήπο του Μουσείου Ροντέν στο Παρίσι. Με κόκκινο μολύβι ζωγράφισα την ένωση του Σκεπτόμενου και του Δραστήριου σε μια απλή προσπάθεια να αναπαραστήσω την ολοκληρωμένη εμπειρία (ενσυνείδητο βίωμα) που αναδεικνύεται όταν ενώνεται η σκέψη με τη δράση. Τη σκέψη μπορούμε να την αντιστοιχίσουμε με την Επιστήμη, τη δράση με το Επάγγελμα και το Βίωμα με τον Χαρακτήρα. Τα κύρια χαρακτηριστικά του καθενός από αυτά αναφέρω επιγραμματικά παρακάτω. Διαβάστε τα με προσοχή ένα-ένα και, καθώς τα διαβάζετε, κρίνετε: είστε άνθρωπος της σκέψης, της δράσης ή του βιώματος. Άνθρωπος πνευματικός, σωματικός ή ψυχικός; Ή μήπως όλα αυτά μαζί;

Επιστήμη
1. Περιέργεια
2. Παρατήρηση
3. Αντικειμενικότητα, υποκειμενικότητα
4. Λογική (επαγωγική, απαγωγική, υποθέσεις, επιβεβαίωση ή διάψευση, αιτιοκρατία, σχετικότητα)
5. Σκεπτικισμός, κριτική σκέψη
6. Αμφισβήτηση
7. Εγκυρότητα
8. Αξιοπιστία
9. Μεθοδολογία, σύστημα
10. Διάχυση, μοίρασμα

Επάγγελμα
1. Τεχνικές γνώσεις (ειδικές γνώσεις σε κάθε κλάδο)
2. Ψηφιακός γραμματισμός
3. Χρήση τεχνητής νοημοσύνης και αυτοματισμών
4. Γλώσσες επικοινωνίας (ομιλούμενες, μαθηματικών, σχεδίου, σώματος κλπ)
5. Διαχείριση έργου (Project Management)
6. Επίλυση προβλημάτων
7. Οικονομία
8. Διαχείριση χρόνου
9. Μαθησιακή νοοτροπία (διαρκής μάθηση)
10. Ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής

Χαρακτήρας
1. Ευσυνειδησία (αυτοσυγκέντρωση, αυτοοργάνωση και αυτοπειθαρχία που βοηθούν στην επίτευξη προσωπικών στόχων).
2. Συναισθηματική σταθερότητα (διαχείριση στρες και ανθεκτικότητα απέναντι σε προκλήσεις και στη ματαίωση, δράση υπό πίεση).
3. Αυτογνωσία (επίγνωση δυνατοτήτων και αδυναμιών για προσωπική ανάπτυξη).
4. Αυτοεπάρκεια (η πεποίθηση ότι μπορεί κανείς να επιτύχει τους στόχους του). Αισιοδοξία (η πίστη στην βελτίωση μέσω προσπάθειας). Υπομονή, αφοσίωση, επιμονή για την επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων. [Αυτοπεποίθηση].
5. Επικοινωνία (σαφής έκφραση προφορική και γραπτή, ενεργητική ακρόαση, διαπραγμάτευση).
6. Συναισθηματική ευφυΐα (αναγνώριση, έκφραση και ρύθμιση συναισθημάτων).
7. Κοινωνική ευφυΐα (ενσυναίσθηση, βελτίωση σχέσεων, διαχείριση συγκρούσεων, ομαδικό πνεύμα, ικανότητα για συμβιβασμούς, σεβασμός στη διαφορετικότητα).
8. Ηγεσία (ανάληψη πρωτοβουλιών, λήψη αποφάσεων, υπευθυνότητα, ανάληψη ρίσκου, συντονισμός και ανάπτυξη ομάδων, παρακίνηση).
9. Ευελιξία (προσαρμογή σε αλλαγές, π.χ. νέες τεχνολογίες, οικονομικές εξελίξεις). Άνοιγμα σε Εμπειρίες, Δημιουργικότητα, Καινοτομία.
10. Ηθική δεοντολογία (τήρηση ηθικών κανόνων, π.χ. εμπιστοσύνη, διαφάνεια).

Copyright 2025, Ιωάννα Ν. Τριπερίνα, CleverCareer.

Εικόνες από την προσθαλάσσωση των δύο αστροναυτών της NASA στη Φλόριντα στις 18.3.25. Το πλήρωμα παρέμεινε αναγκαστικά για 9 μήνες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, αν και το διαστημικό τους ταξίδι ήταν προγραμματισμένο να διαρκέσει 8 ημέρες. Περισσότερα: NASA's SpaceX crew-9 return Dolphins around

Το εθνικό πρόγραμμα «Ψυχαργώς» ξεκίνησε το έτος 2000 με σκοπό την αποϊδρυματοποίηση των ψυχικά πασχόντων, οι οποίοι θα μεταφέρονταν από τα ψυχιατρεία σε ξενώνες, οικοτροφεία και θεραπευτικά διαμερίσματα. Δυστυχώς όμως, 25 χρόνια μετά, η ιδρυματική ψυχιατρική δεν έπαψε, αλλά μεταφέρθηκε από τα ψυχιατρεία στα γενικά νοσοκομεία όπου οι ψυχικά πάσχοντες στιβάζονται αδιακρίτως (πχ. διεγερτικοί με καταθλιπτικούς ασθενείς, σε μακρές νοσηλείες, χωρίς καν να μπορούν να προαυλιστούν), ενώ οι οικογένειες των νοσούντων δεν υποστηρίζονται από την κοινότητα.
Ο στόχος, που ακόμα δεν έχει επιτευχθεί, είναι ένα σύστημα ολοκληρωμένων κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, πρωτοβάθμιας παρέμβασης (πρόληψη σε όλα τα επίπεδα), δευτεροβάθμιας παρέμβασης (θεραπεία που θα στοχεύει στον αποστιγματισμό της ψυχικής νόσου και την κοινωνική επανένταξη) και τριτοβάθμιας παρέμβασης (αποκατάσταση), το οποίο εμπλέκει πάσχοντες, συγγενείς και γειτονιά για τη συγκρότηση ενός κοινωνικού υποστηρικτικού πλαισίου που ενσωματώνει τους ψυχικά πάσχοντες στην κοινωνική ζωή.
Χωρίς ένα κοινοτικό πλαίσιο ολοκληρωμένης παρέμβασης, ο στιγματισμός της ψυχικής ασθένειας, θα συνεχίσει να συνδέεται με την εγκληματική συμπεριφορά και το περιθώριο, παρακάμπτοντας τις επιμέρους ταυτότητες του ψυχικά πάσχοντος οι οποίες υπερκαλύπτονται από την προκατειλημμένη αντίληψη της ψυχικής νόσου.

Προς το παρόν και πολύ απαλά, η Περιφέρεια Αττικής ξεκινά επικοινωνιακή καμπάνια για την εξάλειψη του κοινωνικού στίγματος γύρω από την κατάθλιψη, με:
• Παραγωγή έξι στοχευμένων ενημερωτικών βίντεο, σύντομης διάρκειας, στα οποία παρουσιάζονται οι τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται η κατάθλιψη ανάλογα με την ηλικία και το φύλο, καθώς και οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν ένα άτομο σε αυτήν. Τα βίντεο επικεντρώνονται σε πέντε κρίσιμες θεματικές, όπως:
– Η γυναικεία κατάθλιψη.
– Η κατάθλιψη στους άνδρες
– Η κατάθλιψη στους εφήβους.
– Ο ρόλος του bullying και των βίαιων συμπεριφορών στα σχολεία.
– Οι επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ιδιαίτερα για τα παιδιά και τους εφήβους.
• Προβολή ιστοριών ανθρώπων που έχουν βιώσει την κατάθλιψη, μοιράζοντας την εμπειρία τους και στέλνοντας ένα μήνυμα ελπίδας και ενθάρρυνσης.

• Καμπάνια προβολής σε παραδοσιακά και ψηφιακά μέσα, με στόχο να ενθαρρύνει τους πολίτες να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους, να ζητήσουν βοήθεια και να αναγνωρίσουν ότι η κατάθλιψη είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί.

Copyright 2025, Ιωάννα Ν. Τριπερίνα, CleverCareer.

Η συγχώρεση δεν είναι απλώς μια συναισθηματική πράξη αλλά μια στάση ελευθερίας. Απελευθερώνει από το βάρος του πόνου ή του μίσους και φέρνει την εσωτερική, κοινωνική και πνευματική ειρήνη. Μόνο με τη συγχώρεση μπορούμε να συμφιλιωθούμε με το παρελθόν μας και να μην το αφήσουμε να επηρεάσει το μέλλον μας. Και σίγουρα δεν είναι μια απόφαση, μια στιγμιαία συμπεριφορά, αλλά μια διαδικασία, μια στάση ζωής, με τις διακυμάνσεις της, τα πάνω και τα κάτω της, τα μπρος και τα πίσω της, με την ίδια όμως τάση προς την αγάπη.

Κάποτε ο Κολοκοτρώνης φιλοξένησε εν γνώσει του το φονιά του αδελφού του, ο οποίος νόμιζε ότι δεν τον ξέρει ο «Γέρος».

- Παιδί μου! λέει η μάνα του, δίνεις να φάει ψωμί ο φονιάς του παιδιού μου;

- Σώπα, μάνα· είπε ο στρατηγός. Αυτό είναι το καλύτερο μνημόσυνο του σκοτωμένου.

(Βαγγέλη Μιλλεούνη, Ιστορικά Ανέκδοτα, εκδ. Γρηγόρη, σελ. 273-274)

Στον πολιτικό/δημόσιο βίο, μέχρι να έρθει η συγχώρεση -που είναι μια μακρά και επίπονη αναγκαία ψυχική διαδικασία- συνεχίζονται οι κοινωνικοί αγώνες. Χωρίς κοινωνικούς αγώνες δεν μπορεί να έρθει η συγχώρεση. Οι κοινωνικοί αγώνες είναι οι προσπάθειες να διαμορφωθούν νέες κοινωνικές σχέσεις μέσω κοινωνικών συγκρούσεων. Πώς να έρθει η συγχώρεση εάν δεν γίνουν οι συγκρούσεις ώστε να επαναπροσδιοριστούν οι σχέσεις σε κοινωνικές καταστάσεις που διαρκώς χρειάζονται αλλαγή; Αέναη η προσπάθεια του ανθρώπου για κοινωνική δικαιοσύνη. Η παθητικότητα, η επιθετικότητα, η παθητικοεπιθετικότητα δεν έχουν σχέση με τη συγχώρεση. Μόνο η διεκδικητικότητα έχει. Μόνο εκείνος που διεκδικεί μπορεί να συγχωρεί.

Η Διεθνής Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη τιμάται κάθε χρόνο στις 11 Φεβρουαρίου για να επισημάνει ότι η συμμετοχή του γυναικείου φύλου στις επιστήμες συνδέεται με την προαγωγή του αγαθού της ειρήνης μέσα από την γενικευμένη ανάπτυξη που προσφέρουν οι επιστήμες και τα επιτεύγματά τους.
Περισσότερες γυναίκες και κορίτσια στην επιστήμη ισοδυναμούν με καλύτερη επιστήμη.
Οι γυναίκες και τα κορίτσια φέρνουν τη διαφορετικότητα στην έρευνα, διευρύνουν τη δεξαμενή των επαγγελματιών της επιστήμης και παρέχουν νέες προοπτικές στην επιστήμη και την τεχνολογία, προς όφελος όλων.
Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι οι προκαταλήψεις λόγω φύλου στην επιστήμη οδηγούν σε χειρότερα αποτελέσματα, από δοκιμές φαρμάκων που αντιμετωπίζουν το γυναικείο σώμα ως ελάττωμα, έως αλγόριθμους αναζήτησης που διαιωνίζουν προκαταλήψεις και διακρίσεις.

Σε αυτό τον αγώνα των γυναικών για την επιστήμη και την ειρήνη συμμετέχουμε με όλες μας τις δυνάμεις και εμείς με το

Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας για Μικρούς Πρίγκιπες

Οι ραγδαίες αλλαγές στον κόσμο και στην αγορά εργασίας κάνουν αναγκαία την ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η ευελιξία, η προσαρμοστικότητα, η κριτική σκέψη, η συνεργασία. Παράλληλα, είναι απαραίτητη η γενική παιδεία και η εξειδικευμένη εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού, με έμφαση στις ψηφιακές γνώσεις και την αντίστοιχη κουλτούρα. Οι αναπόφευκτες υπαρξιακές ανησυχίες του σύγχρονου ανθρώπου μέσα σε ένα κρίσιμο περιβάλλον είναι σημαντικό να αναγνωρίζονται και να συζητιούνται.
Στο CleveCareer αναλαμβάνουμε την επαγγελματική καθοδήγηση των ενδιαφερόμενων, από τον επαγγελματικό προσανατολισμό των εφήβων έως τη συμβουλευτική των συνταξιούχων, και όλες τις ενδιάμεσες φάσεις της σταδιοδρομίας. Συνδέουμε την εκπαίδευση και την εργασία, επιδιώκοντας να αμβλύνουμε την αναντιστοιχία μεταξύ των αναγκών της αγοράς και της προετοιμασίας του ανθρώπινου δυναμικού.
Μιλήστε μαζί μας.

Πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) επηρεάζει την επιστήμη και το επάγγελμα της Ψυχολογίας και πώς η Ψυχολογία ως επιστήμη και επάγγελμα συνεισφέρει στην εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Οι Ψυχολόγοι, με τις ανθρώπινες, επιστημονικές και επαγγελματικές δεξιότητές τους, είναι αναντικατάστατοι, διαθέτοντας το πολιτισμικό πλαίσιο, την εμπειρία ζωής, το ένστικτο και τις πολυποίκιλες συναισθηματικές αποχρώσεις. Ωστόσο, η τεχνολογία με την στρατηγική, στοχαστική και ηθική εφαρμογή της έχει να προσφέρει πολλά οφέλη στην Ψυχολογία, κι άλλα τόσα να λάβει από αυτή.

Πώς βοηθάει η ΑΙ την Ψυχολογία

Τα εργαλεία ΑΙ μπορούν να βοηθήσουν στην εκπαίδευση των ψυχολόγων, να αυτοματοποιήσουν τις διοικητικές εργασίες και διεκπεραιωτικές λειτουργίες (όπως την καταγραφή των σημειώσεων, την βαθμολόγηση τεστ, τη διαχείριση της πρακτικής εξάσκησης, την παρακολούθηση της εξέλιξης των παρεμβάσεων), και να βελτιώσουν τις ψυχολογικές παρεμβάσεις. Εξάλλου, η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει νέους τρόπους κατανόησης της ανθρώπινης νοημοσύνης. Τα chatbots τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να κάνουν ένα μέρος της ψυχολογικής θεραπείας πιο προσιτό και λιγότερο δαπανηρό. Θέματα όπως ο χρόνιος πόνος, τα προβλήματα ύπνου, η αποφυγή της ψυχολογικής θεραπείας, μπορούν να καλυφθούν από τα chatbots.

Στην έρευνα, πεδίο δόξης λαμπρό για την ΑΙ, η μηχανική μάθηση επιτρέπει στους ερευνητές να συλλέξουν και να επεξεργαστούν πληροφορίες από τεράστιες βάσεις δεδομένων. Μέχρι πριν λίγα χρόνια η έρευνα γινόταν αποκλειστικά μέσω ερωτηματολογιών αυτοαναφοράς και εργαστηριακών πειραμάτων, αλλά πλέον οι ερευνητές μπορούν να χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για να παρακολουθούν τη δραστηριότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα δεδομένα των GPS, τις μετρήσεις από smartphone, ακόμα και τις δαπάνες πιστωτικών καρτών. Τα δεδομένα αυτά επέτρεψαν στους ερευνητές να έχουν πολύ ακριβή εικόνα των ατομικών διαφορών όπως εμφανίζονται στην καθημερινή συμπεριφορά και έτσι κατάφεραν να αξιοποιήσουν επιτυχώς αυτά τα δεδομένα σε μείζονα θέματα όπως η αυτοκτονία και η άνοια.

Πριν ενσωματώσουν τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης στη ροή εργασίας τους, οι ψυχολόγοι χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες και εκπαίδευση σχετικά με τον νέο τρόπο παροχής των υπηρεσιών τους στους εξυπηρετούμενούς τους και σχετικά με το ποιες εφαρμογές είναι ασφαλείς και ηθικές στη χρήση. Για παράδειγμα, υπάρχουν εργαλεία επεξεργασίας φυσικής γλώσσας που μπορεί να ακούν συνεδρίες, να κρατούν σημειώσεις και να επισημαίνουν θέματα και κινδύνους που πρέπει να προσέξουν οι επαγγελματίες, όπως υπάρχει λογισμικό που αξιολογεί τους παρόχους ψυχολογικών υπηρεσιών ως προς τη συμμόρφωσή τους σε πρωτόκολλα που βασίζονται σε τεκμήρια, και πολλά άλλα. Το θέμα είναι πώς μπορούν να αξιοποιηθούν εποικοδομητικά αυτά τα εργαλεία από τους ψυχολόγους.

Πώς βοηθάει η Ψυχολογία την ΑΙ

Σε κάθε περίπτωση, το ΑΙ πρέπει να εκπαιδευτεί ολοκληρωμένα και το ποιος το προγραμματίζει και το ελέγχει έχει μεγάλη σημασία, όπως επίσης το πώς διασφαλίζεται το απόρρητο και πολλά άλλα ζητήματα ηθικής.
Ο τομέας της αλληλεπίδρασης ανθρώπων και τεχνητής νοημοσύνης περιλαμβάνει μελέτες και σχέδια σχετικά με το πώς οι άνθρωποι και τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης συνεργάζονται, σκοπεύοντας να δημιουργήσει συστήματα ΑΙ που είναι φιλικά στον χρήστη, ηθικά, άξια εμπιστοσύνης και ωφέλιμα για τον άνθρωπο. Ειδικευμένοι ψυχολόγοι μπορούν να συνεισφέρουν τα μέγιστα σε αυτόν τον τομέα. Η δική μας εμπειρία και εξειδίκευση έχει μερικώς καταγραφεί εδώ:

Ψηφιακή Κουλτούρα

Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ)

_____________________

Αλλαγή Παραδείγματος στην Τεχνητή Νοημοσύνη

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) άλλαξε τα μέσα παραγωγής, αυτοματοποιώντας όλες τις διανοητικές εργασίες και εισάγοντας νέα γενιά ρομπότ για κάθε είδους χειρωνακτική εργασία. Το εάν αυτό θα εξυπηρετούσε την ανθρωπότητα στο σύνολό της ή τα συμφέροντα των λίγων εξαρτιόταν εξ αρχής από το πώς θα αξιοποιούνταν η ΑΙ. Μέχρι στιγμής είχαμε δει τον ουσιαστικό έλεγχο αυτών των μέσων παραγωγής (ΑΙ με κλειστό κώδικα και cloud) και τον κερδοσκοπικό τους χαρακτήρα από κολοσσιαίες τεχνολογικές εταιρείες, όσο κι αν το προέβαλαν διαφορετικά. Από τη μια υπήρχαν όλες οι τεχνολογικές δυνατότητες, από την άλλη δεν έφταναν στον άνθρωπο, παρά μόνο εάν μπορούσαν να πληρωθούν εξαιρετικά ακριβά, τόσο που ήταν απρόσιτες στον μέσο άνθρωπο. Ζούσαμε το παράδοξο της γνωστικής ασυμφωνίας: από τη μία να γνωρίζουμε τις δυνατότητες που παρέχουν τα τεχνολογικά επιτεύγματα κι από την άλλη να φτάνουν σε εμάς ως τεχνολογικές αδυναμίες έως και αποτυχίες με δυσμενείς συνέπειες στις υποδομές, στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην έρευνα, στις συγκοινωνίες, στην καθημερινή ζωή...

Η αλλαγή του παραδείγματος ήρθε από την Κίνα που χάρισε στον κόσμο το DeepSeek. Το DeepSeek μιας κινέζικης start-up είναι ένα ανοιχτό λογισμικό, που τρέχει στους υπολογιστές μας τοπικά χωρίς cloud, και μπορεί να τροποποιηθεί και να αντιγραφεί όπως και όσες φορές θέλουμε, έχοντας τη δυνατότητα να επεξεργαστεί και να φιλτράρει τεράστιους όγκους δεδομένων για να αναγνωρίσει μοτίβα, να κάνει προβλέψεις και να επιλύσει προβλήματα, δωρεάν. Το DeepSeek κάνει τους κολοσσούς της τεχνολογίας δυτικών συμφερόντων να καταρρέουν. Στους τίτλους των ειδήσεων της 27.1.25 διαβάσαμε για την πτώση της αξίας της Nvidia κατά 589 δισ. δολάρια λόγω DeepSeek και τη βουτιά 3,1% του Nasdaq.

Μια νέα επανάσταση είναι εδώ (και παρακολουθούμε πώς θα εξελιχθεί), επηρεάζοντας την ανθρώπινη συμπεριφορά, τη σκέψη, τα συναισθήματα, τον πολιτισμό, την εργασία, την ελευθερία, τα πάντα, και μένει να συμμετέχουμε όλοι στις εξελίξεις!

Εμείς συμμετέχουμε στις εξελίξεις εδώ και πάνω από 25 χρόνια και ενδεικτικά βλέπετε εδώ:

Το γέλιο είναι μεταδοτικό και δεν οφείλεται μόνο στην ευθυμία. Μπορεί να προκληθεί από αμηχανία και άλλες ενοχλητικές κοινωνικές καταστάσεις. Το γέλιο απελευθερώνει χημικές ουσίες (ενδορφίνες) που βοηθούν στη δημιουργία κοινωνικών δεσμών. Αυξάνοντας τη ροή του αίματος, μπορεί να μειώσει το άγχος (τις κατεχολαμίνες αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη), να απελευθερώσει την ένταση, να βελτιώσει τη διάθεση και την ψυχική και σωματική ανθεκτικότητα.
Δεν κάνουμε πολλή προσπάθεια για να βρούμε κέφι και γέλιο, αν και θα μας έκανε καλό. Είμαστε πολύ απασχολημένοι, ή γινόμαστε κυνικοί και γκρινιάζουμε. Ωστόσο, το γέλιο μπορεί να κάνει τη ζωή πιο αντιμετωπίσιμη, οξύνοντας την ικανότητά μας να τα καταφέρουμε με τις πιέσεις της καθημερινότητας και να αυξήσουμε τις διεκδικήσεις μας. Το γέλιο δίνει δύναμη και ενθαρρύνει για αλλαγές.

Μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες που στην κοινωνίας μας συνυπάρχουμε επτά γενεές μαζί:

Η Γενιά του Πολέμου - War Generation: όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1926 και 1945.

Η Γενιά Μπέιμπι Μπουμ - Baby boom Generation: όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1946 και 1964.

Η Γενιά Χ - Generation X: όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1965 και 1979.

Η Γενιά Υ - Generation Υ: όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1980 και 1994.

Η Γενιά Ζ - Generation Z: όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1995 και 2009.

Η Γενιά A - Generation A: όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 2010 και 2024.

Και η πολυαναμενόμενη, με το καλό, Γενιά B - Generation B: όσοι θα γεννηθούν μεταξύ 2025 - 2039.

Τη διάκριση των γενεών δεν κάνουν κατά βάση οι χρονολογίες, αλλά τα μεγάλα γεγονότα, οι τεχνολογικές εξελίξεις, οι πολιτισμικές αλλαγές. Όμως οι χρονολογίες εξυπηρετούν τους ερευνητές στη μελέτη γενεαλογικών διαφορών. Για αυτό η ομαδοποίηση ανά 15ετία παίρνει συνήθως αυτή τη μορφή.
Κάθε γενιά έχει τις δικές της αξίες, χαρακτηριστικές συμπεριφορές και φιλοδοξίες, που τις διαφοροποιούν μεταξύ τους και δημιουργούν το χάσμα των γενεών. Ωστόσο, κάθε γενιά μοιάζει με τις άλλες, θέλοντας να κάνει δική της την αθανασία, όπως θαυμάσια είπε ο ποιητής Νίκος Γκάτσος, μελοποίησε ο Μάνος Χατζηδάκης και τραγούδησε η Φλέρυ Νταντωνάκη (εδώ στο youtube). Την αθανασία... αυτή την ομορφονιά που δεν την κέρδισε κανείς...

Καλή χρονιά!

Η γενιά Χ, ηλικίας σήμερα από 46 έως 60 ετών, οι μεσήλικες δηλαδή, παρουσιάζει έντονη αντίθεση με τη γενιά των γονιών της (baby boomers).

Οι baby boomers ήταν μια μπερδεμένη γενιά, αλλά ταυτόχρονα μια γενιά που είχε το περιθώριο να δημιουργήσει. Έγιναν οι γονείς της γενιάς Χ, που βγήκαν από τον β' παγκόσμιο πόλεμο, έπειτα τον εμφύλιο, κι ύστερα τη χούντα. Γονείς που διχάστηκαν σε αριστερούς και δεξιούς, και αναζήτησαν διέξοδο στο κέντρο. Γονείς που μετά από φτώχεια και στερήσεις, μπήκαν στην ευημερία της δεκαετίας του 1980 και 1990, έβγαλαν λεφτά, πέρασαν καλά, είναι ιδιοκτήτες της κατοικίας τους, απέκτησαν σε μικρότερη ηλικία τα παιδιά τους και τα μεγάλωσαν υπερπροστατευτικά, και μετά τα σπούδασαν σε δημόσια πανεπιστήμια χωρίς ιδιαίτερη προσοχή και έλεγχο. Οι ίδιοι μεγάλωσαν μέσα στα καυσαέρια και σε ανθυγιεινά περιβάλλοντα, αλλά και μέσα στις γιορτές και στα πανηγύρια, μέσα σε πιο οικείες και ανοιχτές σχέσεις. Στα παιδιά τους, της γενιάς Χ, τα έδωσαν όλα και τα καλοέμαθαν.

Η γενιά Χ είναι περισσότερο μορφωμένη, αλλά και λιγότερο οικονομικά ευκατάστατη, τόσο που είναι δύσκολο να αποκτήσει τη δική της ιδιοκτησία. Στη γενιά αυτή και τα δύο φύλα βγήκαν στην αγορά εργασίας διεκδικώντας ανάλογες θέσεις. Οι γάμοι άργησαν να γίνουν κι όταν έγιναν αυξήθηκαν τα διαζύγια και μειώθηκαν οι γεννήσεις (οπότε οι babyboomers δεν έχουν πολλά εγγόνια να φροντίσουν κι έχουν περισσότερο χρόνο για τον εαυτό τους). Η γενιά Χ όμως έχει περισσότερες ευθύνες και λιγότερο ελεύθερο χρόνο. Τα μακριά ωράρια εργασίας τής έκοψαν χρόνο από την ανατροφή των παιδιών που τα ανέθεσαν σε νταντάδες. Αυτή η γενιά έχει οικολογική συνείδηση και μεγαλώνει σε πιο καθαρό περιβάλλον, αλλά δεν έχει ανοιχτές κοινωνικές σχέσεις, άρα έχει μικρότερο δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης. Τα παιδιά που απέκτησε η γενιά Χ ανήκουν σε επόμενες γενιές (μάλλον Ζ, παρά Υ), οπότε είναι μεγαλύτερο το μεταξύ τους χάσμα. Εξάλλου οι νεότερες γενιές (Υ, Ζ) έχουν αμεσότερη σχέση με την τεχνολογία, μεγαλώνοντας πλέον σε έναν εντελώς διαφορετικό πολιτισμό από αυτόν του προηγούμενου αιώνα. Αλλά και η γενιά των γονιών της Χ, οι baby boomers, αποδεικνύονται από τη μια ατίθασα γηρατειά με τάση να διασκεδάζουν όπως παλιά, και από την άλλη με μεγαλύτερες δυσκολίες προσαρμογής στον ψηφιακό κόσμο, οπότε η γενιά Χ έχει και τη φροντίδα των baby boomers. H γενιά Χ διακατέχεται από μεγαλύτερο άγχος γιατί δεν θα μπορέσει να προσφέρει στα δικά της τα παιδιά, όσα έλαβε αυτή από τους γονείς της, αλλά και γιατί ο κόσμος έχει αλλάξει τόσο πολύ θέτοντάς της πολλούς περιορισμούς και εμπόδια. Η γενιά Χ μαζί με την Υ, είναι σαν δύο "ενδιάμεσοι σταθμοί χωρίς στάση", ενώ οι "σταθμοί με στάση" είναι η μεταπολεμική γενιά (baby boomers) και τα παιδιά της χιλιετίας (Ζ ή millenials). Ακριβώς για το λόγο αυτό, όμως, η γενιά Χ είναι αυτή που ανέλαβε το σημαντικό έργο να αντέξει να κουβαλήσει το βάρος της ιστορίας που άρχισε να ξεθωριάζει, να το ξανασυνθέσει έτσι ώστε να βγάζει νόημα και να το μεταλαμπαδεύσει στις επόμενες γενιές. Γιατί η ιστορία βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο και είναι καλό να υπάρχουν εκείνοι που τη συνειδητοποιούν και την καταγράφουν βιωματικά κατά τη διάρκεια της ροής της. Εγώ γράφω σε αυτόν τον ιστότοπο από τότε που ήμουν 28 χρόνων, ακούραστα, για ένα τέταρτο του αιώνα πλέον.

* Είναι πολύ δύσκολο να μιλάει κανείς για γενιές χρονολογικά, γιατί είναι μάλλον αυθαίρετη η ομαδοποίηση. Ας λάβουμε την παραπάνω ανάλυση ως μια μαρτυρία, η οποία ίσως ταιριάζει περισσότερο στο πρώτο μισό της γενιάς baby boom και στο δεύτερο μισό της γενιάς Χ.